انواع خود مراقبتی
خودمراقبتی برای حفظ سلامت
مطالعه ای در سال 1382 نشان داد که بخش عمده سال های از دست رفته عمر در کشور ما به سبب مرگ زودرس و معلولیت ناشی از حوادث، بیماری های روانی و اختلالات رفتاری و همچنین بیماری های قلبی است. کاهش بار این بیماری ها قطعا مستلزم ارتقای سطح آگاهی مردم و تغییر رفتار سلامت آن هاست. منبع اطلاعاتِ بیشتر مردم درحوزه سلامت معمولا نشریات، اینترنت و تلویزیون است؛ این در حالی است که متاسفانه فقط کسر کوچکی از این اطلاعات، مستند و قابل اعتمادند.
خودمراقبتی سلامت قسمتی از زندگی روزانه مردم و شامل مراقبتی است که به فرزندان، خانواده، دوستان، همسایگان و اجتماعات محلی نیز گسترش مییابد. در واقع خودمراقبتی شامل اعمالی است که مردم انجام میدهند تا تندرست بمانند، از سلامت ذهنی و جسمی خود نگهداری کنند، نیازهای اجتماعی و روانی خود را برآورده سازند، از بیماری ها یا حوادث پیشگیری کنند، ناخوشیها و وضعیتهای نامساعد را بهبود بخشند و نیز از سلامت خود حفاظت کنند.
تخمین زده میشود که 65 تا 85 درصد همه مراقبتهای سلامتی به وسیله خود شخص و خانوادهاش، بدون دخالت متخصصان اعمال میشود که در آن از روشهای سنتی و غیر طبی یا معالجه بیماری با اضداد آن استفاده میشود.
اقدامات لازم در خصوص خودمراقبتی به شرح زیر می باشد:
- توجه به وزن خود و نگه داشتن آن در محدوده مناسب (BMI=18.8-24.9)
- آشنایی با تغذیه سالم و پیروی از رژیم غذایی صحیح
- توجه به اهمیت فعالیت بدنی و نقش آن در سلامت افراد
- توجه به مضرات دخانیات و اقدام جهت ترک سیگار
- آگاهی از تأثیر استرس بر سلامتی و اهمیت کنترل آن
- توجه به نقش خواب در سلامت جسمی و روانی و آگاهی از بهداشت خواب
- آشنایی با علائم و نشانه های افسردگی
- آشنایی با علائم و نشانه های اضطراب
- آشنایی با راههای تقویت حافظه
- توجه به ســلامت قلب و عروق و آشــنایی با عوامل خطر بیماریهای قلبی و عروقی
- توجه به عوامل خطر ابتلا به پوکی اســتخوان و آشنایی با راههای پیشگیری از آن
- توجه به عوامل خطر ابتلا به آرتروز و کمردرد و آشنایی با راههای پیشگیری از آن
- آشنایی با سرطانهای شایع و عوامل خطر و راههای پیشگیری از آنها
- توجه به اهمیت ارزیابیهای پاراکلینیکی و انجام به موقع آنها
خودمراقبتی در بیماری های جزئی
بخش عمده ای از بیماری ها را بیماری های جزیی تشکیل می دهند، بیماری هایی که در مدتی کوتاه، بدون درمان یا با درمان های خانگی ساده بهبود می یابند. مطالعه ای در انگلستان نشان داد که حدود 20 درصد از مراجعات به پزشکان و مراکز درمانی، مربوط به همین بیماری های جزئی است در حالی که بخش عمده ای از این بیماری ها توسط خود مردم قابل مراقبت است.
طبق آمار شبکه سلامت انگلستان، نزدیک به دو سوم مشاوره های پزشکان عمومی که منجر به تجویز دارو می شود، بدون دارو یا با استفاده از داروهای بی نیاز از نسخه پزشک، قابل درمان است. توصیه های خودمراقبتی در چنین مواردی می تواند مردم را توانمند کند تا به طور مناسبی مشکل خود را حل کنند و از دریافت غیرضروری دارو اجتناب کنند.
آموزش همگانی سلامت و ارائه منابع اطلاعاتی قابل اعتماد برای خودمراقبتی در ناخوشی های جزئی، می تواند دست کم جلوی یک پنجم از مراجعات پزشکی بی مورد را بگیرد. در انگلستان، تنها از این منظر سالانه مبلغ 96 میلیارد دلار در نظام سلامت صرفه جویی شده که اگر به آن صرفه جویی های ناشی از عدم نیاز به غیبت از کار و کاهش هزینه های حمل و نقل را هم اضافه کنیم صرفه جویی نهایی بسیار بزرگتر خواهد بود.
خودمراقبتی در بیماری های مزمن
چالش اصلی نظام های سلامت دنیا در قرن بیست و یکم، بیماری های مزمن است. امروزه، اپیدمی بیماری های غیرواگیر مزمن، مسئول 60 درصد مرگ و میر در جهان است. 80 درصد مراجعات سرپایی در انگلستان و 75 درصد هزینه های نظام سلامت در آمریکا مرتبط با بیماری های مزمن است.
امروزه پاسخگویی به حجم بالای خدمات درمراقبت بیماری های مزمن، اولویتی کلیدی برای بخش سلامت محسوب می شود و حمایت از خودمراقبتی در بیماری های مزمن، جزئی اساسی از این کار است. پژوهش ها نشان داده است که خودمراقبتی در بیماری های مزمن می تواند 40 درصد مراجعات به پزشکان عمومی، 17 درصد مراجعات به پزشکان متخصص و 50 درصد مراجعه به مراکز اورژانس را کاهش دهد.
همچنین خودمراقبتی می تواند هر یک از موارد «بستری بیمارستانی» و «روزهای غیبت از کار» را به میزان 50 درصد کاهش دهد. گفته می شود یک بیمار مبتلا به دیابت، به طور متوسط در طول یک سال حدود 3 ساعت با یک متخصص بهداشتی در تماس است و 8757 ساعت باقیمانده را با استفاده از همان توصیه هایی که در آن 3 ساعت فراگرفته یا با استفاده از مهارتهای خودمراقبتی می گذراند.